R atusz, budynek o adresie Rynek 1, bez wątpienia był jedną z pierwszych budowli Rawicza. Najstarsza informacja o drewnianym ratuszu w Rawiczu pochodzi z 1639 r., nie wiadomo jednak, jak wyglądał. Być może też od początku stał pośrodku rynku. Wiadomo, że w 1639 r. ustawiono przed nim kamienny pręgierz. Przywiązywano do niego za nogi i szyję przestępców i publicznie ich chłostano. Ratusz nie od razu miał wieżę.
Najważniejszy w mieście budynek musiano niejednokrotnie przebudowywać i odbudowywać po pożarach i wojennych zniszczeniach. W 1656 r. ratusz został prawdopodobnie uszkodzony albo nawet zniszczony podczas najazdu Szwedów. W czasach, kiedy właścicielem miasta był Jan z Bnina Opaliński, zapewne go odbudowano, bowiem z 1676 r. pochodzi wzmianka o wadze miejskiej, która znajdowała się w ratuszu. W 1683 r. rozpoczęto budowę nowego, murowanego ratusza. Zofia Opalińska, ówczesna właścicielka Rawicza, podarowała miastu plac na „wystawienie cegielni”, mającej produkować materiał tylko na budowę ratusza. Czy gmach całkowicie ukończono i wyposażono, nie wiadomo. Wiarygodna natomiast jest informacja o jego doszczętnym zniszczeniu w 1707 r. w pożarze wznieconym przez Moskali. Prawdopodobnie przez następne dziesięciolecia funkcję ratusza przejęła jedna z kamienic przy rynku.
Ratusz murowany, do dziś istniejący, powstał w latach 1753-1756. Zaprojektował go Leopold Ostritz z Trzebnicy. Fundatorką okazałego gmachu była Katarzyna Sapieżyna. Z architektem spisano 24 marca 1753 r. szczegółową umowę. W myśl jej postanowień, „L. Ostritz zobowiązuje się postawić z gruntu nowy ratusz i doprowadzić budowę aż pod dach, ściśle według doręczonego przez siebie planu i zarysu. Budynek ten, długi 64 i pół łokcia, szerokości 30 i pół łokcia i wysoki na 16 i pół łokcia, winien być wykończony od wewnątrz i od zewnątrz przez dzielnych murarzy, przybrany gzymsami i ozdobiony zgodnie z rysunkiem. Do architekta należy odkopanie i przygotowanie fundamentów, zakrycie starych i naprawa tychże, o ile to tylko okaże się potrzebne.” Z tego zapisu niektórzy wnioskują, że nowy gmach miał wymiary poprzedniego, spalonego w 1707 r. Magistrat oddzielną umowę zawarł 4 kwietnia 1753 r. z Janem Fabianem, obywatelem rawickim i starszym cechu cieśli, w sprawie wydatków na drewno i wykonania prac ciesielskich. Roboty kowalskie wykonał Jerzy Ast, mieszczanin rawicki. Kula na wieży była dziełem miedziownika Hastera, roboty blacharskie wykonał Held, tarcze zegarowe - Posner, zegar - Wegner (wytrzymał on do 1785 r., nowy ratuszowy zegar, do dziś chodzący, wybijający nie tylko godziny, ale i kwadranse, wykonał Jan Bogufał Hanisch; od 1998 r. dzięki specjalnemu mechanizmowi zainstalowanemu przy zegarze przez rawickiego zegarmistrza Mieczysława Mencla, o godzinie dwunastej na wieży ukazuje się makieta niedźwiedzia niosącego pannę, odpowiadająca wizerunkowi herbu rodu Przyjemskich, zaprojektowana i wykonana przez artystę malarza Jacka Jarczewskiego). Odlanie dzwonu powierzono ludwisarzowi Wernerowi z Leszna. Warto dodać, że oprócz architekta był on jedynym rzemieślnikiem spoza Rawicza pracującym przy budowie ratusza. Budowę gmachu (koszt wyniósł 60 tysięcy złotych polskich, zwanych też florenami, co wówczas było sumą ogromną) ukończono 19 września 1754 r. wieńcząc wieżę ratuszową pozłacaną kulą, do wnętrza której włożono pamiątkowe dokumenty i monety, m.in. łaciński akt napisany przez miejskiego notariusza, uwieczniający budowniczych i ówczesną radę miejską. Na szczycie wieży umieszczono metalową chorągiewkę – wiatrowskaz z herbem miasta i datą 1754. Ta sama data jest też w kamiennym herbie miasta nad wschodnim wejściem do ratusza. Jeszcze kilka lat trwały prace wykończeniowe. Uroczyste poświęcenie nowego gmachu odbyło się 25 listopada 1756 r. W 1783 r. na szczycie ratuszowej wieży zainstalowano piorunochron, pierwszy, według niektórych źródeł, na ziemiach polskich. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był wieloletni burmistrz Rawicza - Christian Gothlieb Stiegler.
W „Katalogu zabytków sztuki w Polsce. Województwo poznańskie. Powiat rawicki” (Tom V, Zeszyt 21), wydanym w 1971 r., tak oto opisano najcenniejszy zabytek Rawicza: „Zwrócony frontem na zach. Piętrowy, podpiwniczony. Na rzucie prostokąta, dziewięcioosiowy. Wnętrze w układzie dwutraktowym nieco przekształcone, z obszerną sienią na osi, w której schody na piętro. W kilku pomieszczeniach parteru od pn.-zach. sklepienia kolebkowe z lunetami. W sieni na zachowanej belce stropowej fragment daty [17]53. Zewnątrz dłuższe elewacje rozczłonkowane pilastrami w wielkim porządku, przy narożach i po bokach trójosiowej partii centralnej (o węższych przęsłach) – zdwojonymi, dźwigającymi przełamujące się belkowanie. Okna prostokątne w obramieniach uszatych: na parterze zwieńczone płycinami trapezowatymi oraz odcinkami gzymsu, w drugim i ósmym przęśle elewacji wzdłużnych oraz w środkowym bocznych okna we wnękach arkadowych z kluczem; obramienia okien piętra z kluczami, pod oknami dekoracyjne trójkątne płyciny. Na osi fasad: od zach. arkadowy portal zwieńczony gzymsem wolutowym i dekoracyjnym kartuszem z herbami fundatorki: Kroje, Wieniawa, Topór, Rawa, Lis, Łodzia, Doliwa, Szreniawa; od wsch. nad oknem gzyms wolutowy i rokokowy kartusz z herbem Rawicza i datą 1754. Dach mansardowy z lukarnami, kryty dachówką. Na dachu czworoboczna wieżyczka zegarowa o ściętych, opilastrowanych narożach, nakryta hełmem blaszanym z latarnią, połączona galeryjkami z kominami.”
Ratusz od chwili wybudowania zachował swój pierwotny kształt zewnętrzny, mimo wielokrotnych modernizacji. Pierwotnie sień była otwarta na przestrzał, było też więcej wejść do ratusza. Niektóre okna budynku okresowo zamurowywano bądź zmieniano ich kształt. Przebudowywano także ratuszowe wnętrze, dostosowując do różnych potrzeb. Był ten gmach przede wszystkim siedzibą Rady Miejskiej i burmistrza. W XVIII wieku w holu na parterze były stragany z solą, od wschodniej strony - jatki piekarskie, od zachodniej - waga miejska, od północnej - izba dla stróżów nocnych. Był tu też areszt, a na piętrze - urząd celny. W reprezentacyjnej sali na piętrze, nazywanej dziś Salą Portretową, obradowały tzw. trzy „porządki” rawickie, czyli burmistrz z radą miejską, wójt z ławnikami, przedstawiciele licznych cechów. Przez wiele lat swoje biura miał w ratuszu rawicki magistrat.
Od 2015 r. wnętrza Ratusza poddawane są permanentnym remontom. Po wyprowadzeniu "Pałacu Ślubów" z pomieszczeń na piętrze, od 2017 r. piętro zajmuje Muzeum Ziemi Rawickiej.